Biuletyn na temat Dzielnicy Wilanów 2022 w ramach spacerów historycznych z SWNF

HISTORIA DZIELNICY WARSZAWA WILANÓW:

Pierwotnie nazwa Wilanowa brzmiała Milanowo lub Milanów. Pojawia się ona kilkukrotnie w średniowiecznych zapiskach jako: Mylynow (1350), Milonowo (1377), Milonów (1422), Milonowo (1426).
Pochodzi ona od nazwy osobowej Milon lub Milan, wywodzącej się prawdopodobnie z imion złożonych typu Milosław, Milobrat. Obecna forma powstała najprawdopodobniej poprzez nawiązanie do nazwy pałacu Villa Nova, po jego powstaniu w XVII wieku
Wilanów jest jedną z najstarszych osad w okolicach Warszawy. Do drugiej połowy XVII w. używano nazwy Milanów. Prawdopodobnie w XIII w. Milanów został nadany klasztorowi Benedyktynów w Płocku. W 1338 r. stał się własnością księcia czerskiego i sochaczewskiego Trojdena.
Kolejni właściciele Milanowa to między innymi: Milanowscy, Leszczyńscy, Krzyccy. W 1677 r. dwór w Milanowie został odkupiony przez Jana III Sobieskiego (za pośrednictwem Marka Matczyńskiego), jako Villa Nova (Wilanów). W 1720 r. teren wraz z dworem kupiła Elżbieta Helena Sieniawska.
W latach 1730-1733 Wilanów dzierżawił August II Mocny. Następnie dobra wilanowskie przechodziły przez ręce rodów Czartoryskich, Lubomirskich oraz Potockich. W 1892 r., zgodnie z testamentem Aleksandry z Potockich dobra zostały przekazane hrabiemu Branickiemu.
W posiadaniu Branickich Wilanów pozostał do końca II wojny światowej. W 1945 r. cały zespół pałacowo-ogrodowy Wilanowa przeszedł na własność państwa, stając się oddziałem Muzeum Narodowego w Warszawie, który od 1995 r. jest samodzielną instytucją jako Muzeum Pałac w Wilanowie.

Zdjęcia z naszych spacerów po Wilanowie :

HISTORIA PAŁACU W WILANOWIE
Historia Pałacu w Wilanowie:

Początkowo była to typowa podmiejska rezydencja magnacka, w kształcie dworu polskiego z alkierzami. W kształcie z 1696 reprezentuje charakterystyczny typ barokowej rezydencji podmiejskiej entre cour et jardin . W latach 1720-1728 dobudowano skrzydła boczne (autor projektu: Giovanni Spazzio – główny architekt Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej).
Po śmierci Sobieskiego w 1696 pałac był własnością jego synów, a następnie – od 1720 – siedzibą znanych rodów magnackich: Sieniawskich, Czartoryskich, Lubomirskich, Potockich i Branickich. W latach 1730-1733 był rezydencją króla Augusta II Mocnego. Każda z rodzin dokonywała zmian we wnętrzach pałacu, w ogrodzie i najbliższym otoczeniu zgodnie z aktualną modą i potrzebami.
W 1805 z inicjatywy ówczesnego właściciela, Stanisława Kostki Potockiego, w części pałacu powstało jedno z pierwszych publicznych muzeów w Polsce. Obok prezentacji bogatych zbiorów sztuki europejskiej i dalekowschodniej, część centralną pałacu poświęcono pamięci Jana III i wspaniałej przeszłości narodowej. Przejęty po ostatniej wojnie na własność państwa, po gruntownych pracach konserwatorskich i rewaloryzacyjnych oraz rewindykacji znacznej części zbiorów wywiezionych przez Niemców, został udostępniony publiczności w 1962 roku.
Od 1995 pałacem i zespołem pałacowo-parkowym zarządza Muzeum Pałac w Wilanowie.

HISTORIA KOŚCIOŁA ŚW. ELŻBIETY W POWSINIE

Początki powsińskiego kościoła sięgają XIV wieku. W 1398 roku Elżbieta Ciołkowa, wdowa po Andrzeju Ciołku kasztelanie Czerskim, za radą swych synów – Wyganda, Andrzeja, Stanisława i Klemensa ufundowała na terenie obecnego Powsina drewniany kościół pod wezwaniem św. Andrzeja Apostoła i św. Elżbiety dla wspomożenia duszy jej męża i dusz wszystkich wierzących przyjaciół oraz dla oddania chwały Bogu wszechmogącemu, Najświętszej Pannie Maryi. Formalny akt zatwierdzenia parafii w Powsinie wydano 12 lat później.
W 1410 roku biskup poznański Wojciech (Albert) odłączył od parafii wilanowskiej wsie Powsino, Jeziorna i Lisy, których mieszkańcy skarżyli się, że mają daleko do kościoła w Wilanowie, tworząc z nich odrębną jednostkę i przypisując je do nowego kościoła w Powsinie.
Drewniana świątynia została zniszczona najprawdopodobniej w czasie potopu szwedzkiego. Drugi, który powstał na jego miejscu, również drewniany, musiał być w złym stanie i nie wykończony. Dopiero w 1725 roku, fundacja Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej, ówczesnej właścicielki dóbr wilanowskich, w tym i Powsina, pozwoliła na zbudowanie okazałego murowanego kościoła. Jego projektantem był wybitny architekt doby baroku, Józef Fontana. Owa osiemnastowieczna budowla stanowi rdzeń dzisiejszej świątyni, kościół projektu Fontany był bowiem jednonawowy i o wiele krótszy niż dzisiaj.
W latach 1803-1815 proboszczem parafii i gospodarzem kościoła był ks. Jan Paweł Woronicz, późniejszy prymas Królestwa Polskiego. W 1889 roku kościół, który z biegiem lat stał się za mały dla rozwijającej się parafii, staraniem hrabiny Aleksandry Potockiej, która wyłożyła znaczną część funduszy oraz dzięki składkom parafian, rozbudowano. Dodano nawy boczne i kruchtę oraz dwie wieże. Kolejnej przebudowy dokonano w 1921 roku z inicjatywy ks. Teofila Mierzejewskiego, ówczesnego proboszcza, według planów architekta Józefa Dziekońskiego. Kościół uzyskał wtedy swój dzisiejszy wygląd., przedłużono bowiem wówczas wszystkie trzy nawy od strony kruchty, zlikwidowano dwie dziewiętnastowieczne wieże i postawiono wolno stojącą dzwonnicę.
HISTORIA OSIEDLA POWSIN
Pierwsze wzmianki o Powsinie pojawiły się w XIII wieku jako osadzie stanowiącej własność Boguszy Miecławica z rodu Doliwów, wojewody łęczyckiego. W 1258 r. zapisał on majątek katedrze włocławskiej, co zatwierdził książę mazowiecki i czerski Siemowit I. W 1283 r. biskup kujawski Albertus przekazał majątek kasztelanowi wiskiemu Mikołajowi z rodu Ciołków, w zamian za Szawłowice w dekanacie gniewkowskim.
W 1398 r. Elżbieta Ciołkowa, wdowa po Andrzeju kasztelanie czerskim, ufundowała, za radą swych synów – Wiganda, Andrzeja, Stanisława i Klemensa, w Powsinie drewniany kościół pod wezwaniem św. Andrzeja Apostoła i św. Elżbiety. Potomkowie Ciołków przyjęli przydomek Powsińscy i byli właścicielami miejscowości do 1677 r. Następnie sprzedali go Janowi Sobieskiemu, który włączył go do dóbr wilanowskich.
W latach dwudziestych XVIII wieku Powsin i okolice kupiła Elżbieta Helena Sieniawska. W 1725 r. z ufundowała kościół pw. św. Elżbiety, stojący w centrum Powsina. Pod koniec XVIII wieku proboszczem jej był Jan Paweł Woronicz. Był on inicjatorem powstania w 1810 r. szkoły parafialnej i parafialnego ośrodka pomocy. Po upadku powstania styczniowego, dobra powsińskie uwłaszczono i włączono do gminy Wilanów.
W 1951 r. Wilanów (wraz z nim Powsin) został włączony do Warszawy.

PARK KULTURY W POWSIENIE

Opis parku:

Park Kultury położony jest w południowej części Warszawy na granicy Ursynowa i Wilanowa. Teren Parku liczy 50 hektarów o urozmaiconej rzeźbie terenu i jest przedzielony na dwie części wąwozem biegnącym ze wschodu na zachód.
Wschodnia część terenu pełni głownie funkcje rekreacyjno-sportowe i to na niej znajduje się większość atrakcji, takich jak sezonowy basen, ośrodek wypoczynkowy, nowoczesny plac zabaw, plac gier z minigolfem i boiskami do siatkówki i siatkówki plażowej, oraz pawilon sportowy z siłownią, sauną, kręgielnią i kortami tenisowymi. Część zachodnia ma charakter głównie leśny.
Wśród drzew rosnących na terenie Parku zachowało się dużo starodrzewu, czyli drzew w wieku ponad 100 lat. Najbardziej znanym z nich jest „Hetman” – dąb szypułkowy – obecnie pomnik przyrody. Jest też grupa topól czarnych rosnących na skarpie, sosny przy pętli autobusowej, czy też wiele dębów w różnych częściach Parku. Spacerując po południowej części Parku, tuż nad brzegiem Skarpy, warto zwrócić uwagę na zachowane w doskonałym stanie pozostałości okopów i rowów łącznikowych; będących pamiątkami czasów ostatniej wojny.
Dzięki drzewom Park jest ostoją wielu gatunków zwierząt – głównie ptaków. Można tu zobaczyć nie tylko sikory, ale też dzięcioły, sójki czy sowy. Wiele radości odwiedzającym sprawiają również obecne tu wiewiórki.

Przez teren Parku Kultury przebiegają fragmenty szlaków turystycznych PTTK – zielonego i czerwonego. Przekraczają one granicę Parku na skrzyżowaniu ul. Maślaków i Muchomora w okolicy polany ogniskowej Lasów Miejskich m.st. Warszawy. Na początku trasa jest wspólna, potem jednak szlaki rozdzielają się. Czerwony prowadzi na wschód przez tereny rekreacyjno-sportowe Parku, natomiast zielonym, skręcając w ul. Trufli, można dotrzeć do Ogrodu Botanicznego PAN.

OGRÓD BOTANICZNY W POWSIENIE

Lokalizacja

Ogród znajduje się w granicach administracyjnych miasta stołecznego Warszawy, przy południowej granicy dzielnicy Ursynów. Jest położony na górnym tarasie doliny Wisły, na wysokości 87–102 m n.p.m.
Niedaleko Ogrodu Botanicznego znajdują się rezerwat przyrody Las Kabacki im. Stefana Starzyńskiego oraz park Kultury w Powsinie.
Historia

Pierwsze starania o utworzenie dużego, nowoczesnego ogrodu botanicznego w Warszawie zostały zainicjowane w roku 1928 przez profesorów Bolesława Hryniewieckiego i Romana Kobendzę.
Po II wojnie światowej w roku 1948 powstał pierwszy projekt założenia ogrodu na południe od Warszawy, na terenach byłego Golf-Klubu i majątku ziemskiego Powsin. Jego organizacją zajęło się Polskie Towarzystwo Botaniczne. W roku 1956 zespół warszawskich botaników kierowany przez prof. Wacława Gajewskiego przedstawił szczegółowy program ogrodu botanicznego. Dnia 1 stycznia 1957 roku w PAN został powołany do życia zakład naukowy Centralny Ogród Botaniczny, który po niespełna roku zostaje rozwiązany z uwagi na niemożliwość rozwinięcia statutowej działalności.
W roku 1962 profesorowie Wacław Gajewski, Tadeusz Gorczyński, Henryk Teleżyński i Alfons Zielonka podjęli ponowne próby organizacji ogrodu. W roku 1970 w Skierniewicach w Zakładzie Genetyki Roślin PAN z inicjatywy prof. Szczepana Pieniążka powstała Pracownia Zasobów Genowych Roślin Uprawnych mająca za zadanie przygotowanie podstaw do organizacji ogrodu w Powsinie. Decyzją Prezydium PAN w roku 1974 nastąpiło powołanie Ogrodu Botanicznego PAN. Do 1977 roku wykupiono ok. 40 ha ziemi. W latach 1978-1990 przeprowadzono zasadnicze zagospodarowanie terenu i zapoczątkowano tworzenia kolekcji roślin. Pierwszym dyrektorem ogrodu był prof. Bogusław Molski, a jego następcą w 1989 roku został prof. Jerzy Puchalski. W 2017 roku funkcję dyrektora objął dr Paweł Kojs.
Bramy Ogrodu Botanicznego zostały otwarte dla zwiedzających w roku 1990. W roku 1995 udostępniono Ogród bylinowy i kolekcję roślin egzotycznych, a także oddano do użytku Centrum Edukacji Przyrodniczo-Ekologicznej oraz Bank Nasion Roślin Zagrożonych i Ginących. W roku 1997 dotychczasowa nazwa Ogród Botaniczny PAN została rozszerzona o człon Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej. W roku 2000 zakończono tworzenie kolekcji róż i udostępniono ją zwiedzającym. 12 września 2003 roku otwarto dla zwiedzających teren kolekcji roślin górskich, a w grudniu – nową szklarnię ekspozycyjna “Zielony Raj”. W roku 2004 oddano do eksploatacji oczyszczalnię, element działu edukacji ekologicznej. 20 maja 2006 roku w ogrodzie posadzono dąb papieski, upamiętniający Jana Pawła II.
Obecnie ogród posiada powierzchnię ok. 40 ha, z czego dla zwiedzających udostępnionych jest ok. 30 ha. Pozostałe 10 ha to tereny gospodarcze oraz zaplecze dla prowadzenia doświadczeń polowych, a także szkółki służące do rozmnażania roślin. Część z tego terenu w przyszłości zostanie jeszcze przeznaczona pod kolekcje ekspozycyjne. W ogrodzie dotychczas udało się zgromadzić ponad 8600 taksonów, pogrupowanych tematycznie: arboretum, kolekcja flory polskiej, rośliny ozdobne, użytkowe i egzotyczne.

Zapraszamy na nasze spacery i wydarzenie w dzielnicy.
Spacery i wydarzenie sa finansowane ze urzędu dzielnicy Wilanów miasta Stołecznego Warszawy

Biuletyn jest do ściągnięcia w formie pliku PDF:

—>Biuletyn SWNF dzielnica Wilanów Spacery historyczne 2022